Bệnh viêm loét dạ dày tá tràng: Nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết, điều trị và dự phòng
Viêm loét dạ dày tá tràng là một bệnh rất phổ biến trong xã hội ngày nay, là một trong những bệnh lý hay gặp nhất của đường tiêu hóa và có xu hướng ngày càng gia tăng.
Định nghĩa:
Viêm loét dạ dày là tổn thương gây viêm và loét trên bề mặt niêm mạc dạ dày.
Tổn thương này xuất hiện do mất cân bằng giữa yếu tố tấn công và yếu tố bảo vệ niêm mạc dạ dày
Yếu tố tấn công: acid HCl, pepsinogen
Yếu tố bảo vệ: chất nhầy, bicarbonat, các prostagladin
Nguyên nhân:
- Vi khuẩn HPv (Helicobacter pylory): Chúng sống trong các niêm mạc bao phủ dạ dày và tá tràng, khi gặp điều kiện thuận lợi, chúng phá hủy các lớp niêm mạc tạo ra viêm loét, có thể lây truyền từ người này sang người khác. Vi khuẩn HP là nguyên nhân chính gây viêm loét dạ dày mạn tính, nguy cơ tiến triển thành ung thư dạ dày.
- Các thuốc giảm đau chống viêm NSAIDS: gây kích ứng và viêm niêm mạc dạ dày và ruột non. Đồng thời ức chế sản xuất PGE2 là một yếu tố bảo vệ niêm mạc dạ dày. Các thuốc NSAIDS hay dùng: aspirin, ibuprofen…
- Chế độ ăn uống và sinh hoạt: Ăn uống không đúng bữa, không điều độ, quá no hoặc quá đói, ăn nhiều đồ chua cay, nóng, uống quá nhiều rượu bia, cà phê, hút thuốc lá…làm rối loạn quá trình tiết dịch vị của dạ dày, dạ dày tăng tiết acid làm tổn thương niêm mạc dẫn tới viêm loét dạ dày.
- Stress: Rối loạn cảm xúc: căng thẳng, buồn phiền, sợ hãi, lo lắng…cũng là điều kiện thuận lợi gây viêm loét dạ dày tá tràng.
- Các nguyên nhân khác: Bệnh lý tự miễn, do hóa chất…
Dấu hiệu nhận biết:
- Đau bụng vùng thượng vị: Thường là triệu chứng xuất hiện đầu tiên, đau có thể âm ỉ hoặc từng cơn, kèm theo cảm giác bỏng rát. Cơn đau thường xuất hiện khi đói hoặc vào ban đêm.
- Ợ hơi, ợ chua, cảm giác khó chịu ở dạ dày
- Rối loạn tiêu hóa: ỉa chảy, táo bón do tiêu hóa không ổn định
- Mất ngủ, ngủ chập chờn, gián đoạn chủ yếu do viêm loét dạ dày gây đau.
- Trường hợp loét dạ dày có biến chứng: biểu hiện nôn máu, ỉa phân đen (biến chứng cháy máu), mệt mỏi, gầy sút cân (biến chứng ung thư hóa), đầy bụng, chậm tiêu (biến chứng hẹp môn vị), nhiễu trùng nhiễm độc (biến chứng thủng ổ loét)…
Kiểm tra và chẩn đoán:
Khi xuất hiện các dấu hiệu như trên, người bệnh cần tới ngay các trung tâm y tế để làm các xét nghiệm và chẩn đoán cũng như tìm các phương pháp điều trị thích hợp.
- Nội soi dạ dày: Là phương pháp phổ biến nhất hiện nay, cho phép bác sĩ quan sát rõ ràng và chi tiết, đồng thời đánh giá được mức độ bệnh và lựa chọn phương pháp điều trị. Với những ổ loét đơn giản có thể điều trị nội khoa thông thường, với những ổ loét xấu, xù xì, xơ chai có nguy cơ ung thư hóa cao, bác sĩ có thể chỉ định thêm sinh thiết giúp chẩn đoán ung thư dạ dày sớm.
- Test hơi thở để phát hiện sự có mặt của vi khuẩn HP trong dạ dày.
Các biện pháp điều trị:
- Thuốc giảm tiết H+:
+ Thuốc kháng H2: ranitidin,, cimetidin, tamotidin
+ Thuốc ức chế bơm PPI: omeprazol, esomeprazol, pantoprazol
- Thuốc trung hòa acid: thường là các hợp chất của nhôm và magie: gastropulgite, gastrogel, maalox…
- Thuốc tăng tiết PGE2: misoprostol, enprotil
- Các bismuth
- Các sucralfat
- Trường hợp HP(+): Kháng sinh kết hợp theo các phác đồ
Các KS hay dùng: amoxicillin, clairythromycin, metronidazol…
Dự phòng
- Chế độ ăn uống lành mạnh, ăn đúng giờ, đủ bữa, không ăn quá ít hoặc quá no, kiêng các chất kích thích: rượu bia, thuốc lá, cà phê, hạn chế ăn đồ ăn cay nóng, ăn nhiều rau xanh, hoa quả.
- Chế độ nghỉ ngơi điều độ, tránh thức khuya, tâm lý thoải mái, tránh các stress, tập thể dục thể thao nâng cao sức khỏe.
- Kiểm soát việc dùng các thuốc giảm đau chống viêm NSAIDS
- Khi có các biểu hiện bất thường cần tới ngay các trung tâm y tế để phát hiện sớm và điều trị kịp thời, tránh các biến chứng. Cần tuân thủ điều trị và kiểm tra định kỳ để đánh giá kết quả điều trị.
BS Nguyễn Minh Phương - Khoa Nội tổng hợp