Phục hồi chức năng sau phẫu thuật đứt dây chằng chéo trước - Những câu hỏi thường gặp

1. Dây chằng chéo trước là gì?

- Khớp gối là khớp có hoạt động bản lề được tạo bởi hai lồi cầu của đầu dưới xương đùi tiếp khớp với hai ổ chảo (mâm chày) của đầu trên xương chày qua sụn chêm.

- Hệ thống dây chằng đảm bảo cho sự vững chắc của khớp gối: Phía ngoài khớp gối có dây chằng đùi - chày ngoài, phía trong có dây chằng đùi - chày trong, phía trước có xương bánh chè với gân cơ tứ đầu đùi và gân xương bánh chè, phía sau là hõm khoeo có các gân cơ mặt sau đùi và cẳng chân. Giữa khớp gối có hai dây chằng là dây chằng chéo trước và dây chằng chéo sau.

- Dây chằng chéo trước bám vào bờ trong của lồi cầu ngoài chạy chéo xuống dưới và vào trong và ra trước, vắt chéo ngay trước dây chằng chéo sau, đầu dưới bám vào diện trước của gai mâm chày. Dây chằng được tạo bởi những bó xơ sợi (Collagen), những bó này tập hợp với nhau thành những bó lớn hơn, cuối cùng thành 3 bó lớn, xoắn bện với nhau tạo nên dây chằng chéo trước. Dây chằng chéo trước giữ cho mâm chày không bị trượt ra trước so với lồi cầu xương đùi.

2. Nguyên nhân đứt dây chằng chéo trước

- Chấn thương trực tiếp vào khớp gối với một lực lớn tác động.

- Nguyên nhân thường gặp là do dây chằng chéo trước bị kéo căng dẫn đến bị đứt trong một chuyển động xoắn đột ngột (các chấn thương xoắn vặn khớp gối theo chiều cẳng chân xoay trong, đùi xoay ngoài). Loại chấn thương này hay gặp trong thể thao bóng đá, trượt tuyết hoặc đang đi bị thụt chân xuống hố.

3. Các dấu hiệu đứt dây chằng chéo trước

- Triệu chứng chủ quan:

+  Khi chấn thương bệnh nhân thấy đau nhói ở khớp, có thể cảm thấy hoặc nghe thấy tiếng “phựt” của đứt dây chằng.

+ Sưng và đau vùng gối: Sau chấn thương gối sưng đau và hạn chế vận động. Dù bệnh nhân có điều trị hay không thì tình trạng sưng đau dần cũng tự hết.

+ Gối yếu và lỏng lẻo:

. Bệnh nhân có cảm giác chân yếu khi đi lại.

. Khó khăn khi đứng trụ một chân bên gối lỏng.

. Khi chạy nhanh có cảm giác ríu chân, dễ vấp ngã.

. Khi đi nhanh trên đường không bằng phẳng, dễ có cảm giác trẹo gối.

. Lên cầu thang cảm giác không thật chân, khó khăn khi đi xuống dốc hoặc bước xuống cầu thang.

+ Teo cơ: Đùi bên chấn thương nhỏ dần do teo cơ, do đó chân càng ngày càng yếu, nhất là khi cơ đùi teo nhiều. Teo cơ dễ xảy ra ở những người ít hoạt động.

- Các test chẩn đoán tổn thương dây chằng chéo trước gồm: dấu hiệu ngăn kéo trước, test Lachsman, test Pivot shift dương tính.

- Chụp X-quang khớp gối giúp phát hiện trường hợp bong sụn chêm và tình trạng xương bánh chè, đầu dưới xương đùi, đầu trên xương chày và xương mác.

- Chụp cộng hưởng từ khớp gối ngoài giúp chẩn đoán đứt dây chằng còn giúp phát hiện các tổn thương kèm theo như sụn chêm, sụn khớp, dây chằng chéo sau, dây chằng bên…

4. Các biến chứng khi dây chằng chéo trước bị đứt không được điều trị kịp thời:

- Tình trạng mất ổn định của khớp gối.

- Thoái hóa sụn chêm khớp gối.

- Thoái hóa khớp gối.

- Phải thay khớp gối nhân tạo.

5. Làm gì khi bị đứt dây chằng chéo trước:

* Trước phẫu thuật tái tạo dây chằng chéo trước:

- Hạn chế cử động khớp gối.

- Chườm lạnh khớp gối.

- Băng ép khớp gối.

- Kê cao chân.

- Dùng thuốc giảm đau kháng viêm, giảm sưng nề khớp gối.

* Phẫu thuật tái tạo dây chằng là một trong những giải pháp hiệu quả giúp điều trị tổn thương dây chằng chéo trước. Thời điểm phẫu thuật tốt nhất là 2-3 tuần kể từ khi dây chằng chéo trước bị đứt.

* Sau phẫu thuật tái tạo dây chằng chéo trước cần tập vận động khớp gối. Các bài tập và mức độ tập do bác sỹ PHCN, KTV PHCN chỉ định, tập cho người bệnh hoặc hướng dẫn người bệnh tập luyện tùy thời điểm sau phẫu thuật và tình trạng người bệnh.

- Bài tập gập – duỗi và xoay tròn cổ chân để giúp tăng cường lưu thông máu, tránh huyết khối sau phẫu thuật. 

- Bài tập cơ tứ đầu giúp tăng cường sức mạnh của cơ, hỗ trợ đầu gối hoạt động hiệu quả và nhanh hồi phục. 

- Bài tập trượt gót chân nhằm mục đích tăng khả năng gập/duỗi, giúp bảo vệ chức năng chi và dáng đi cho người bệnh sau mổ đứt dây chằng. 

- Bài tập gập gối cũng giúp giảm ảnh hưởng của tình trạng hạn chế gấp và/hoặc duỗi của khớp gối. 

- Bài tập nâng thẳng chân giúp giảm nguy cơ mất cân đối của hai chi, khôi phục dáng đi bình thường, giảm đau mặt trước khớp gối. 

6. Phòng ngừa đứt dây chằng chéo trước:

- Tập thể thao thường xuyên nhưng cần đảm bảo cường độ tập luyện phù hợp.

- Luôn khởi động kỹ trước khi chơi thể thao hoặc vận động nặng.

- Nếu muốn tăng độ khó của tập luyện thể thao, bạn nên điều chỉnh từ từ để cơ thể thích ứng.

Một số hình ảnh phục hồi chức năng sau phẫu thuật đứt dây chằng chéo trước được thực hiện tại Bệnh viện Lão khoa - PHCN Quảng Ninh:

Khoa Vật lý trị liệu