Dinh dưỡng cho người bệnh thiếu máu thiếu sắt
1. Định nghĩa
Thiếu máu thiếu sắt là một bệnh đặc trưng bởi không đủ lượng sắt lắng đọng trong cơ thể. Thiếu sắt là tình trạng thiếu dinh dưỡng phổ biến nhất, sảy ra khi dự trữ sắt trong cơ thể không đủ để hỗ trợ tốc độ cần thiết cho quá trình sản sinh hồng cầu và tổng hợp hem ở tuỷ xương, để duy trì một khối hồng cầu tuần hoàn và nồng độ hemoglobin bình thường.
2. Triệu chứng lâm sàng
- Mệt mỏi bất thường, yếu ớt, khó tập trung hay giảm năng suất làm việc.
- Da xanh xao, niêm mạc nhợt nhạt
- Đau ngực, khó thở
- Chóng mặt, hoa mắt, nhức đầu
- Tim đập nhanh,…
3. Nguyên nhân
- Nhu cầu về sắt tăng lên đối với trẻ em tuổi dậy thì, phụ nữ thời kì kinh nguyệt, phụ nữ có thai, cho con bú,…
- Chế độ ăn thiếu sắt: Chế độ ăn uống không cân đối, ăn kiêng, người nghiện rượu, người già,…
- Sử dụng một số thực phẩm làm giảm hấp thu sắt như tanin, cà phê, nước uống có ga,…
- Có thể bị giảm hấp thu sắt do mắc một số bệnh lý như viêm dạ dày, viêm ruột; cắt đoạn dạ dày, ruột,…
- Mất máu trong các trường hợp cơ thể bị loét dạ dày, bệnh lý viêm đường ruột, mất máu nhiều qua kinh nguyệt, sau phẫu thuật, chấn thương,…
4. Nhu cầu sắt
Bảng 1: Nhu cầu sắt khuyến nghị cho người Việt Nam
(Nguồn Viện Dinh dưỡng)
5. Dinh dưỡng trong điều trị thiếu máu thiếu sắt
Vì thiếu máu thiếu sắt có nguyên nhân chủ yếu là liên quan đến chế độ dinh dưỡng nên việc điều trị bằng chế độ dinh dưỡng hợp lý là việc vô cùng quan trọng. Cần chú ý:
- Ăn đa dạng các loại thực phẩm trong bữa ăn hàng ngày. Mỗi bữa ăn cần cung cấp ít nhất 5 trong số 8 nhóm thực phẩm và phối hợp nhiều loại thực phẩm khác nhau (10 – 15 loại thực phẩm). Đảm bảo ăn cân đối và đủ nhu cầu các chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể, cân đối giữa Protein thực vật và động vật.
- Ưu tiên lựa chọn những loại thực phẩm giàu sắt:
+ Nhóm thịt: Nên lựa chọn các loại thịt có màu đỏ như thịt bò, thịt bê, gan, tiết, thịt lợn,… Nên sử dụng 45 - 60g protein/ngày tương đương 200 - 300g thịt/ngày cho người trưởng thành.
+ Thuỷ hải sản: cá thu, cá hồi, nhóm nhuyễn thể có vỏ: hàu, sò, ốc,… đảm bảo ăn ít nhất 2 - 3 bữa thuỷ hải sản/tuần.
+ Trứng: trong trứng có đầy đủ các chất dinh dưỡng protrin, lipid, glucid. Đặc biệt trong lòng đỏ trứng còn có một lượng đáng kể sắt, canxi, kẽm, vitamin A,… Một tuần một người lớn nên ăn 2 -3 quả trứng.
+ Nhóm rau lá màu xanh đậm: Họ rau cải như cải chân vịt (cải bó xôi), cải xoong, súp lơ xanh,… Một ngày nên sử dụng từ 300 - 400g (tương đương với 1 bát con rau/bữa).
+ Nhóm đậu đỗ và các loại hạt: đậu hà lan, đậu tương, lạc, hạt điều, hạnh nhân,…
Tăng cường việc hấp thu các thực phẩm giàu vitamin C trong mỗi bữa ăn vì vitamin C giúp tăng hấp thu sắt. Các thực phẩm giàu vitamin C có trong rau, hoa quả (ớt chuông, bông cải xanh, ổi, cam, lựu, đu đủ, dâu tây,…). Nên sử dụng từ 100 - 200g quả chín/ngày.
Tránh uống trà và cà phê cùng với bữa ăn và không uống trà, cà phê ngay sau bữa ăn vì sẽ ảnh hưởng đến hấp thụ sắt trong phẩu phần ăn.
Hạn chế tiêu thụ thực phẩm với hàm lượng lớn chất bảo quản EDTA bằng cách kiểm tra nhãn thực phẩm trước khi dùng.
Khoa Dinh dưỡng - Tiết chế