Các xét nghiệm và phương pháp chẩn đoán chức năng tuyến giáp
Vai trò của tuyến giáp
Tuyến giáp là một tuyến nội tiết hình bướm nằm trước cổ, giữ vai trò quan trọng trong việc sản xuất các hormone T3 (Triiodothyronine) và T4 (Thyroxine). Các hormone này ảnh hưởng đến hầu hết hoạt động sống của cơ thể như: chuyển hóa năng lượng, điều hòa nhịp tim, kiểm soát cân nặng, hệ thần kinh và quá trình phát triển.
Khi tuyến giáp hoạt động bất thường, cơ thể có thể xuất hiện các triệu chứng như: mệt mỏi, rối loạn nhịp tim, tăng/giảm cân bất thường, run tay, rụng tóc, thay đổi tâm trạng, phù nề.... Để phát hiện sớm và chẩn đoán chính xác, bác sĩ sẽ chỉ định các xét nghiệm và thăm dò chuyên sâu.
Các xét nghiệm chức năng tuyến giáp
1. Xét nghiệm TSH (Thyroid Stimulating Hormone)
- Là xét nghiệm quan trọng nhất, thường được chỉ định đầu tiên.
- TSH do tuyến yên tiết ra, có vai trò kích thích tuyến giáp sản xuất T3 và T4.
- Tăng TSH: gợi ý suy giáp nguyên phát.
- Giảm TSH: gợi ý cường giáp.
2. Xét nghiệm FT4 (Free Thyroxine)
- Đo nồng độ T4 tự do trong máu.
- FT4 tăng trong cường giáp, giảm trong suy giáp.
3. Xét nghiệm FT3 (Free Triiodothyronine)
- Đánh giá nồng độ T3 tự do.
- Có ý nghĩa trong chẩn đoán cường giáp, đặc biệt ở những trường hợp TSH giảm nhưng FT4 chưa thay đổi rõ.
4. Xét nghiệm kháng thể tuyến giáp
- Anti-TPO (Kháng thể kháng Thyroperoxidase): Phát hiện bệnh tuyến giáp tự miễn như viêm tuyến giáp Hashimoto, Basedow.
- Anti-TG (Kháng thể kháng Thyroglobulin): Hỗ trợ chẩn đoán viêm tuyến giáp tự miễn.
- TRAb (Thyrotropin Receptor Antibody): Kháng thể kích thích thụ thể TSH, đặc hiệu cho bệnh Basedow.
5. Xét nghiệm Thyroglobulin (TG)
- Chủ yếu dùng để theo dõi sau điều trị ung thư tuyến giáp biệt hóa.
- Không dùng trong sàng lọc bệnh lý tuyến giáp thông thường.
Các phương pháp thăm khám và chẩn đoán khác
Ngoài xét nghiệm máu, bác sĩ có thể chỉ định thêm các phương pháp sau để đánh giá toàn diện tuyến giáp:
1. Siêu âm tuyến giáp
- Là phương pháp hình ảnh học phổ biến, không xâm lấn.
- Giúp đánh giá: kích thước, hình thái tuyến giáp, cấu trúc nhu mô, phát hiện nhân giáp hoặc bướu giáp.
- Siêu âm Doppler còn giúp quan sát tưới máu tuyến giáp.
2. Xạ hình tuyến giáp (Scintigraphy)
- Dùng đồng vị phóng xạ Iod hoặc Technetium.
- Cho biết khả năng hấp thu Iod của tuyến giáp, giúp phân biệt nhân nóng – nhân lạnh.
- Có giá trị trong chẩn đoán cường giáp, Basedow, nhân giáp và ung thư tuyến giáp.
3. Chọc hút tế bào bằng kim nhỏ (FNA – Fine Needle Aspiration)
- Thường chỉ định khi phát hiện nhân giáp nghi ngờ trên siêu âm.
- Giúp xác định bản chất nhân giáp: Lành tính, nghi ngờ hay ác tính.
- Là “tiêu chuẩn vàng” trong chẩn đoán sớm ung thư tuyến giáp.
4. Đo độ tập trung Iod phóng xạ (RAIU – Radioactive Iodine Uptake)
- Được chỉ định trong một số trường hợp cường giáp.
- Giúp đánh giá khả năng bắt giữ Iod của tuyến giáp để phân biệt nguyên nhân.
5. Các xét nghiệm bổ sung khác
- Calcitonin: Được sử dụng trong chẩn đoán và theo dõi ung thư tuyến giáp thể tủy.
- Siêu âm đàn hồi mô (Elastography): Hỗ trợ phân biệt nhân giáp lành tính và ác tính.
- CT hoặc MRI vùng cổ – trung thất: Dùng khi khối bướu giáp lan rộng, chèn ép hoặc xâm lấn.
Khi nào cần đi khám và làm xét nghiệm tuyến giáp?
Bạn nên đi khám và làm xét nghiệm khi có các dấu hiệu:
- Sụt cân hoặc tăng cân bất thường, dù chế độ ăn không thay đổi
- Hồi hộp, tim đập nhanh, run tay
- Mệt mỏi, hay buồn ngủ hoặc mất ngủ
- Rụng tóc, da khô, da vàng
- Có bướu cổ hoặc nhân vùng cổ
- Có tiền sử gia đình mắc bệnh tuyến giáp
Lợi ích của việc chẩn đoán sớm
- Phát hiện kịp thời các rối loạn tuyến giáp để điều trị hiệu quả.
- Hạn chế biến chứng lâu dài của suy giáp, cường giáp hoặc ung thư tuyến giáp.
- Theo dõi tiến triển bệnh và đánh giá hiệu quả điều trị.
👉 Chủ động thăm khám và làm xét nghiệm chức năng tuyến giáp sẽ giúp bạn bảo vệ sức khỏe nội tiết và chất lượng cuộc sống.
Khoa Xét nghiệm