Đau thần kinh sau Zona

1. ĐẠI CƯƠNG

1.1. Định nghĩa

Zona là bệnh nhiễm trùng do virus Varicella-Zoster (VZV) gây ra. Người nhiễm virus VZV lần đầu sẽ có biểu hiện bệnh thuỷ đậu. Sau khi người bệnh khỏi hoàn toàn thủy đậu, virus Varicella vẫn tồn tại và sống ẩn (ngủ) trong hạch thần kinh trong nhiều tháng, nhiều năm, khi gặp điều kiện thuận lợi như: suy giảm miễn dịch, căng thẳng, suy nhược cơ thể… virus sẽ hoạt động trở lại (thức dậy), rời vị trí trú ngụ, di chuyển dọc dây thần kinh để ra ngoài da và gây ra những biểu hiện của bệnh Zona (gồm triệu chứng tổn thương ở da và dây thần kinh).

Đau sau zona là một trong những biến chứng thường gặp nhất sau khi mắc zona thần kinh. Tình trạng này gây ra cảm giác đau rát, ngứa ngáy, nhức buốt kéo dài ở vùng da bị tổn thương, ngay cả khi các phát ban hay mụn nước đã biến mất hoàn toàn.

Hiện nay, vẫn chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu đối với zona thần kinh cũng như cơn đau thần kinh hậu zona. Trong phần lớn trường hợp, cơn đau sẽ giảm dần và biến mất sau khoảng 30 – 90 ngày kể từ thời điểm phát ban lành lại. Tuy nhiên, một số người bệnh có thể phải chịu đựng cơn đau dai dẳng, kéo dài với mức độ dữ dội, ảnh hưởng đến giấc ngủ, tâm lý, ăn uống và sinh hoạt, thậm chí làm tăng nguy cơ tái phát bệnh zona.

1.2. Đối tượng nào dễ mắc bệnh zona

Bệnh zona có thể xảy ra với bất cứ ai đã bị thủy đậu. Một số đối tượng có nguy cơ cao mắc bệnh zona gồm:

- Người 60 tuổi trở lên.

- Người mắc bệnh suy giảm hệ miễn dịch: ung thư, HIV…

- Đã chữa bệnh bằng hóa trị hoặc xạ trị.

- Dùng thuốc làm suy yếu hệ thống miễn dịch, chẳng hạn như: steroid, thuốc dùng sau khi cấy ghép nội tạng.

- Đã bị zona trước đó.

2. LÂM SÀNG

a. Triệu trứng lâm sàng của zona thần kinh

- Nóng rát và đau: Cảm giác ngứa, đau hoặc nóng rát là biểu hiện đặc trưng và thường xảy ra trước khi phát ban xuất hiện. Người bệnh sẽ cảm thấy đau dọc dây thần kinh nửa bên người. Sau đó xuất hiện cảm giác nóng rát, ngứa ngáy, phát ban và đau dữ dội. Tuy nhiên, trước khi có triệu chứng nóng rát và đau thì người bệnh sẽ có biểu hiện sốt nhẹ, người mệt mỏi, đau nhức (triệu chứng của nhiễm virus).

- Mụn nước, bọng nước có chứa dịch trong: Phát ban nổi lên xuất hiện dưới dạng mụn nước mọc thành chùm, phân bố theo đường đi của dây thần kinh (dạng dải) hoặc mảng lớn. Trong vòng 3 – 4 ngày, các mụn nước liên kết lại thành bọng nước, chứa nhiều dịch, bọng nước căng và gây đau. Một thời gian sau bọng nước xẹp, có thể vỡ nếu va chạm, một số trường hợp để lại sẹo.

- Sưng đau các vùng lân cận và nổi hạch: Bệnh zona thần kinh thường xuất hiện ở một bên cơ thể như: 1 bên sườn, một bên mặt, cổ hoặc thân mình với cảm giác đau nhẹ đến dữ dội ở vùng da bị ảnh hưởng. Nếu ở cổ, vai có thể lan đến các khu vực lân cận như cánh tay, cẳng tay, bàn tay, hoặc nếu ở mông thì có thể lan xuống đùi, cẳng chân và gót chân. Nổi hạch ở cổ, nách, bẹn… tương ứng với vị trí phát ban zona.

b. Các biểu hiện thường gặp của đau dây thần kinh sau zona

- Đau kiểu thần kinh: Không giống như cơn đau bề mặt thông thường, người bệnh thường mô tả cảm giác đau sâu, kéo dài, khó chịu lan theo hướng phân bố của dây thần kinh, không thuyên giảm khi chườm nóng, xoa bóp hay tác động ngoài da.

- Tăng cảm giác đau: Chỉ một tiếp xúc rất nhẹ như gió thổi, quần áo cọ xát hay tắm rửa cũng có thể gây nên cơn đau dữ dội, đặc biệt tại vùng da từng bị tổn thương.

- Cơn đau kéo dài: đau sau zona có thể kéo dài từ vài tuần đến hàng tháng hoặc có thể kéo dài nhiều năm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng sống.

- Triệu chứng toàn thân: Ngoài cảm giác đau nhức, người bệnh còn có thể gặp các triệu chứng như sốt, mệt mỏi kéo dài, kiệt sức, tê bì tay chân hoặc cảm giác ngứa lan rộng không rõ vị trí cụ thể.

3. ĐIỀU TRỊ

3.1. Thuốc

- Thuốc giảm đau không kê theo đơn: Acetaminophen; Ibuprofen… để giảm sự khó chịu và làm dịu các triệu chứng do tổn thương thần kinh gây ra.

- Thuốc khác: pregabalin, gabapentin, prednisone, các thuốc bổ thần kinh, thuốc tăng dẫn truyền thần kinh…

3.2. Các phương pháp phục hồi chức năng

- Giảm đau bằng nhiệt: chiếu đèn, hồng ngoại, paraffin…

- Điện châm, điện xung, điện từ trường…

- Siêu âm trị liệu, oxy cao áp, chiếu laze công suất cao…

- Điều trị bằng kích thích từ trường xuyên sọ

3.3. Thủ thuật

- Tiêm độc tố Botulinum toxin A dưới da

- Tiêm phong bế rễ dây thần kinh

4. DỰ PHÒNG

- Tránh tiếp xúc với những người mắc bệnh zona khi cơ thể còn vết mụn nước.

- Tiêm chủng ngừa bệnh để bảo vệ khỏi thủy đậu và tránh được bệnh zona.

- Ngủ đủ giấc.

- Không hút thuốc.

- Chế độ sinh hoạt và nghỉ ngơi hợp lý, tránh căng thẳng, tập thể dục để tăng sức đề kháng.

- Khi xuất hiện bệnh cần đến bác sĩ.

- Tuân thủ quy định của bác sĩ.

Khoa Thần kinh - Cơ xương khớp